اثر سیاست حذف یارانه حامل‌های انرژی بر الگوی کشت زراعت؛کاربرد برنامه‌ریزی ریاضی مثبت (PMP) (مطالعه موردی: حوضه آبریز مهارلو-بختگان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد اقتصاد کشاورزی دانشگاه تهران

2 دانشیار اقتصاد کشاورزی دانشگاه تهران

3 استاد اقتصاد کشاورزی دانشگاه تهران

4 استادیار اقتصاد کشاورزی دانشگاه تهران

چکیده

گازوئیل و برق، مهم‌ترین حامل‌های انرژی مصرفی در کشت محصولات زراعی به شمار می‌آیند و سهم زیادی از یارانه‌های پرداختی را به خود اختصاص می‌دهند. با عنایت به اتخاذ تصمیم حذف یارانه‌های حامل‌های انرژی، پژوهش حاضر با استفاده از داده‌های سال زراعی 89-1388 به بررسی اثر حذف یارانه‌های گازوئیل و برق بر الگوی کشت حوضه آبریز مهارلو-بختگان پرداخته است. برای این منظور از الگوی برنامه‌ریزی ریاضی مثبت به همراه رهیافت حداکثر انتروپی استفاده شد و تابع هزینه غیر خطی برآورد گردید. آثار سیاست مورد نظر بر الگوی کشت در قالب 6 سناریو مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که افزایش قیمت حامل‌های انرژی با ثبات سایر عوامل، سطح زیرکشت تمامی محصولات را کاهش می‌دهد در حالی که افزایش همزمان قیمت محصولات به میزان متناسب، می‌تواند این افزایش هزینه را جبران کرده و به افزایش سطح زیر کشت و افزایش سود ناخالص تولید منجر شود. لذا، از آنجا که کشاورزان با هدف بیشینه‌سازی سود الگوی کشت را تعیین می‌کنند، در برخی موارد با افزایش قیمت‌ها، محصولات با نیاز آبی بیشتر جایگزین محصولات با نیاز آبی و قیمت و سوددهی کمتر می‌شود و بدون افزایش در میزان برداشت آب، سود ناخالص افزایش می‌یابد. بر این اساس پیشنهاد می‌شود سیاستگذار در امر قیمت‌گذاری این موضوع را مد نظر قرار دهد تا به منظور حفظ منابع آب، الگوی کشت به سمت محصولات با نیاز آبی کمتر هدایت شود. گفتنی است که گندم در تمامی سناریوها با کاهش سطح زیرکشت روبه‌رو بوده است، لیکن همچنان بیشترین سهم را در الگوی کشت این حوضه داراست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آرمن، س.ع و زارع، ر. (1388). مصرف انرژی در بخش­های مختلف و ارتباط آن با رشد اقتصادی در ایران: تحلیل علّیت بر اساس روش تودا و یاماموتو. فصلنامه­ی مطالعات اقتصادی انرژی، 6(21): 92-67.
بخشی، ع.  دانشور کاخکی، م. و مقدسی، ر. (1390) کاربرد مدل برنامه­ریزی مثبت به منظور تحلیل اثرات سیاست­های جایگزین قیمت­گذاری آب در مشهد. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی(علوم و صنایع کشاورزی)، 25 (3): 294-284.
بخشی، م.، پیکانی، غ.ر. حسینی، س.ص. و صالح، ا. (1388) بررسی آثار حذف یارانه کودهای شیمیایی و اعمال سیاست پرداخت مستقیم بر الگوی کشت و مصرف نهاده­ها (مطالعه موردی: زیربخش زراعت شهرستان سبزوار). مجله اقتصاد کشاورزی، 4 (2): 207-185.
پرمه، ز. (1384) بررسی  یارانه  انرژی  و آثار  افزایش  قیمت  حامل­های انرژی بر  سطوح  قیمت­ها در ایران. پژوهشنامه بازرگانی، (34): 147-117.
جولایی، ر. و زارع مهرجردی، م. (1380) بررسی تعرفه برق کشاورزی. مؤسسه پژوهش­های برنامه­ریزی و اقتصاد کشاورزی.
خالدی، ک. (1386) تحلیل نتایج اجرایی سیاست­های آزادسازی قیمت­های کالاهای کشاورزی و هدفمند کردن یارانه­ها  مؤسسه پژوهش­ها و اقتصاد کشاورزی.
خیابانی، ن.(1387) یک الگوی تعادل عمومی قابل محاسبه برای ارزیابی افزایش قیمت تمامی حامل‌های انرژی در اقتصاد ایران. فصلنامه مطالعات انرژی اقتصاد ایران، 5 (16): 34-1.
سازمان جهاد کشاورزی فارس.1387.آمار و اطلاعات GIS.
سلیمانی،ا. (1387) درباره لایحه هدفمند کردن یارانه‌ها: بررسی آثار هدفمندسازی یارانه‌های انرژی در بخش کشاورزی. مرکز پژهش‌های مجلس شورای اسلامی دفتر مطالعات زیربنایی.
سلامی،ح و سرایی­شاد، ز. (1389) برآورد میزان افزایش قیمت گندم تولیدی در اثر حذف یارانه سوخت. مجله­ی تحقیقات اقتصاد کشاورزی، 2 (2): 72-61.
شادان، ع. بررسی تأثیر افزایش قیمت گازوئیل بر بخش کشاورزی. مؤسسه پژوهش­های برنامه­ریزی و اقتصاد کشاورزی.
طاهری، ف.  موسوی، س.م. و رضایی، م. (1389) اثر حذف یارانه انرژی بر هزینه­های تولید کلزا در شهرستان مرودشت. مجله تحقیقات اقتصاد کشاورزی، 2(3):90-77.
عباسی­نژاد، ح. (1385) تحلیل اثر افزایش قیمت فراورده­های نفتی بر بخش­های اقتصادی با استفاده از جدول داده-ستانده. پژوهشنامه بازرگانی، (38): 28-1.
کاظم­نژاد، م. و گیلانپور، م.(1380) گزارش مقدماتی در مورد هزینه سوخت برای تولید در خصوص لایحه اصلاحیه ماده 119 قانون برنامه سوم اقتصادی و اجتماعی کشور. مؤسسه پژوهش­های برنامه­ریزی و اقتصاد کشاورزی.
متن قانون هدفمند کردن یارانه‌ها. (1389).
محسنی، ا و زیبایی، م. (1387) تحلیل پیامد­های افزایش سطح زیرکشت کلزا در دشت نمدان استان فارس: کاربرد برنامه­ریزی ریاضی مثبت. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، 13(47،ب):784-773.
منظور، د.، شاهمرادی، ا. و حقیقی، ا. (1389) فصلنامه مطالعات اقتصاد انرژی، 7 (26): 54-21.
مهرگان،ن.، محمدی، س. و حقانی،م. (1388) تجزیه و تحلیل تغییرات مصرف  برق در بخش کشاورزی. ششمین کنفرانس اقتصاد کشاورزی ایران.
Ahouissoussi N B C, McIntosh C S, Wetzstein M E,(1995) Rational Expectations Estimation of Georgia Soybesn Acreage Response.
Arfini F. and Paris Q. (1995) A positive mathematical programming model for regional analysis of agricultural policies. In: Sotte, F. (Ed.), The Regional Dimension in Agricultural Economics a Policies, EAAE, Proceedings of the 40th Seminar, Ancona, Italy: 17–35.
Arfini, F, Donati, M. and Menozzi, D. (2005) Analysis of the Socio-Economic Impact of the Tobacco CMO Rform on Italian Tobacco Sector. Paper presented at the XIth congress of the EAAE (European Association of Agricultural Economists), The future of Roral Europe in the Global Agri-food System, Copnhagen, Denamrk.
Arfini, F., Donati, M. and Paris , Q. (2003) A National PMP Model for Policy Evaluation in Agriculture Using Micro Data and Administrative Information. Paper Presented at the international conference Agricultural Policy Reform and The WTO: Where are we headin?, Capri, Italy.
Badiani, R and Katrina K.Jessoe.(2011) Electricity subsidies for agriculture: Evaluating the impact and persistence of these subsidies in India. Agricultural and Resource Economics, UC Davis.
 Moss. Ch., Livanis, G. and Schmitz, A. (2010) The Effect of Increased Energy Prices on Agriculture: A Differential Supply Approach. Journal of Agricultural and Applied Economics: 42,4.
Cortignani R. and Severini S. (2009) Modeling farm-level adoption of deficit irrigation using Positive Mathematical Programming. Agricultural Water Management. 96: 1785–1791.
Golan A., Judge G. and Perloff M (1996) Maximum Entropy Economics: Robusta Estimation with Limited Data. Jon Wiley & Sons.Newyork.
Golden, B., Kastens, T. and Dhuyvetter, K. (2006) likely Impacts of Rising Energy Price on Irrigated Agriculture in Western Kansas, Kansas Water Office Report Topeka, Kansas.
Heckelei T. (2002) Calibration and Estimation of Programming Models for Agricultural Supply Analysis. Ph.D. Thesis, University of Bonn, Germany.
Hosseini, S. S. and Spriggs, J. (1988) Irannian Wheat Policy: Implications for Trade, World Trade Organization (Edited by: T. Yildrim, A. Schmitz, and W.H. Furtan) Westview Press.
Howitt, R. (2006) Agricultural and Environmental Policy Models: Calibration, Estimation and Optimization.
Howitt, R. (1995) Positive Mathematical Progromming. American Journal of Agricultural Economics.77:329-342.
Howitt, R. (2005) Agricultural and Enviromental Policy Modls: alibration, Estimation, and Optimization. Dept. Of Agricultural and Resource Economics, University of California, Davis, USA.
Medellin-Azuara J., Howitt R.E. Waller-Barrera C. Mendoza-Espinosa L.G. Lund J.R. and Taylor J.E (2009) A Calibrated Agricultural Water Demand Model for three Regions in Northern Baja California. Agrociencia. 43(2): 83-96.
Paris Q. and Howitt R.E. (1998) An analysis of ill-posed production problems using Maximum Entropy. American Journal of Agricultural Economics.80(1): 124-138.
Paris Q. (2001) Symmetric Positive Equilibrium Problem: A Framework for Rationalizing Economic Behavior with Limited Information. American Journal of Agricultural Economics. 83(4): 1049-1061.
Raulston, J.M., Knapek, G.M., Outlaw, J.L., Richardson, J.W., Klose, S.L. and Anderson, D.P. (2005) The Impact of Rising Energy Prices on Income for Representative Farms in the Western United States, Western Economics Forum, 4: 7-13.
Roham, O., Dabbert, S.(2003) Integrating Agri-Environmental Progroms into Regional production Models: an Extension of Positive Mathematical Progromming. American Journal of  Agricultural Economics. 85(1):254-265.