ارزیابی درجه توسعه یافتگی شهرستان های استان سیستان و بلوچستان: کاربرد روش های چندمعیاری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه آزاد واحد مرودشت

چکیده

هدف از انجام این پژوهش بررسی درجه توسعه یافتگی شهرستان های استان سیستان و بلوچستان با استفاده از روش های چند معیاری و ارائه راهکارهای مناسب و موثر در این راستا می باشد. در این پژوهش، ﻧﻈـﺮ ﺑـﻪ ﺗﻨﻮع ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد از تلفیق سه روش چند معیاری تحلیل سلسله مراتبی فازی، آنتروپی و تاپسیس در ارزﻳﺎﺑﻲ میزان توسعه یافتگی شهرستان های استان سیستان و بلوچستان استفاده شد. در این زمینه، 65 زیرمعیار در قالب 5 معیار آموزشی، بهداشتی-درمانی، کشاورزی، فرهنگی-مذهبی و زیربنایی-رفاهی انتخاب و مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که معیار زیربنایی-رفاهی با وزن نسبی 335/0 تاثیرگذارترین و معیار فرهنگی_مذهبی با وزن نسبی 094/0 کم اهمیت ترین معیار در ارزیابی توسعه یافتگی شهرهای استان می باشد. در میان تمامی زیرمعیارها، مساحت پارک های عمومی با وزن کلی 048/0 بالاترین اهمیت را دارا می باشد. براساس نتایج به دست آمده، از بعد متغیر های بهداشتی-درمانی، فرهنگی-مذهبی، زیربنایی-رفاهی شهرستان زاهدان به‌عنوان پیشرفته ترین شهرستان استان، نسبت به سایر شهرها شناخته شد. رتبه بندی نهایی نشان داد که شهرستان زاهدان با امتیاز 728/0 Ci= با اختلاف معنی داری نسبت به سایر شهرها توسعه یافته ترین شهرستان استان سیستان و بلوچستان می باشد و شهرستان زابل با امتیاز 393/0 در رتبه دوم و شهرستان هیرمند با امتیاز 026/0 در جایگاه محروم ترین شهرستان استان سیستان و بلوچستان قرار گرفت. یافته ها نشان می دهد لزوم توجه به برنامه ریزی غیر متمرکز بر اساس منابع و محدودیت ها، به منظور نیل به توسعه و پیشرفت متعادل و یکپارچه منطقه ای، ضرورتی مهم و اجتناب ناپذیر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


پورجعفر، م. خدایی، ز. و پورخیری، ع. 1390. رهیافت تحلیلی در شناخت مولفه ها، شاخص ها و بارزه های توسعه پایدار شهری، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران،  3، 25-41.
تقوایی، م. کیارستمی، ق. 1381. تعیین و تحلیل سطوح برخورداری مناطق روستایی در شهرستان ها و بخش های استان تهران، مجله جهاد،  245، 28-32.
تودارو، م. 1378. توسعه اقتصادی در جهان سوم، ترجمه غلامعلی فرجادی، انتشارات سازمان برنامه و بودجه.
زیاری، ک. 1379. سنجش درجه توسعه یافتگی فرهنگی استان های ایران، نشریه نامه علوم اجتماعی، 8، 104-91.
دهقانی زاده، م. بختیاری، ص. رعیتی، ع. 1391. سنجش وضعیت توسعه یافتگی شهرستان های استان یزد با بهره گیری از رویکردهای تصمیم گیری با معیارهای چندگانه و تحلیل عاملی، فصلنامه علمی پژوهشی، 3، 159-131.
سرور، ر. رشیدی، ا. حصاری، ا. 1391. سنجش میزان توسعه یافتگی ساختارهای اقتصادی و اجتماعی شهرهای استان آذرباجان شرقی، فصلنامه جغرافیا، 35، 57-82.
سرور، ر. خلیجی، م. 1393.  سنجش درجه توسعه یافتگی شهرستان های استان کهگیلویه و بویر احمد، مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، 21، 89-102.
لولاچی، م. 1384. استفاده از الگوریتم تاپسیس جهت انتخاب مراکز تعمیرات دپویی برتر، پایان نامه دوره کارشناسی ارشد نگهداری و تعمیرات، دانشگاه علم و صنعت.
فرخلو، م. حبیبی، ک. 1385. تحلیل مهاجرت در ارتباط با سطح توسعه یافتگی استان های کشور با استفاده از تکنیک های برنامه ریزی تحقیقات جغرافیایی، 81، 59-83.
مسعود، م. شبیری، ن. معززی مهر، ا. 1390. تعیین درجه توسعه یافتگی شهرستان های استان اصفهان با تکنیک تاکسونومی عددی، مجله مطالعات و پژوهش های شهری،  8، 54-39.
نظم فر، ح. پادروندی، ب. 1392. بررسی و تحلیل سطح برخورداری شهرستان های استان چهارمحال و بختیاری از شاخص های توسعه با استفاده از مدل تاپسیس فازی، مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری ، 14، 103-122.
عبدلی، ا. بیرانوند، م. محمدی، ج. 1391. بررسی سطح توسعه یافتگی شهرستان های استان لرستان به تفکیک بخش های مسکن و خدمات رفاهی-زیربنایی، کشاورزی و صنعت، نشریه تحقیقات کاربردی جغرافیا، 12، 150-127
کریمی، د. عطری، ش. 1382. همایش راهبردهای توسعه پایدار در بخش های اجرایی کشور، چاپ اول، انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست، تهران.
 
 
Affisco, J.F. and Chanin, M.N. (1988). An empirical investigation of integrated spatial-proximity MCDM-behavioral problem solving technology group decision models. Developments in Business Simulation and Experiential Learning, 15(1)
Bhatia and rai. (2004). Statistical evaluation of agricultural development in Asian countries, new delhi-110012, (india)
Chang, D.Y. (1996).  Applications of the extent analysis method on fuzzy AHP. European Journal of Operational Research, 95(3), 649-655.
Gogus, O. and Boucher, T.O. (1998). Strong transitivity, rationality and weak monotonicity in fuzzy pairwise comparisons. Fuzzy Sets and Systems, 94(1), 133-144.
Hwang, C. L., and Yoon, K. (1981). Multiple criteria decision making. Lecture Notes in Economics and Mathematical Systems.
Newman, Karin and Cowling, Alan. (1996). Service Quality in Retail Banking: The Experience of Two British Clearing Banks, International Journal of Bank Marketing;14/6.
Riddell, R. (2008). Sustainable Urban Planning: Tipping the Balance. John Wiley and Sons. New Zealand.
Rosenstein, C. (2011). Cultural development and city neighborhoods. City, Culture and Society2(1), 9-15.
Sevkli, M., Oztekin, A., Uysal, O., Torlak, G., Turkyilmaz, A. and Delen, D. (2012). Development of a fuzzy ANP based SWOT analysis for the airline industry in Turkey. Expert Systems with Applications, 39(1), 14-24.