تحلیل پیامدهای تغییر در مصرف نهاده‌های کشاورزی مطابق برنامه پنجم توسعه، بر الگوی کشت محصولات زراعی شهرستان آمل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

2 دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

3 مؤسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی، تهران، ایران

چکیده

در برنامه پنجم توسعه کشور، سیاست‌های علمی و مدیریتی مناسبی در راستای بهره‌گیری بهینه از نهاده‌‌ها‌ و تولید محصولات زراعی سازگار با شرایط هر منطقه، بیان شده است. در این تحقیق با استفاده از روش برنامه‌ریزی ریاضی مثبت تأثیر تغییر احتمالی مصرف نهاده‌های کشاورزی بر الگوی کشت کشاورزان و پیامدهای اقتصادی ناشی از آن در شهرستان آمل ارزیابی شد. این تغییرات احتمالی در قالب سناریوهایی شامل کاهش یک درصدی در مصرف آب (PMP1)، کاهش هفت درصدی در مصرف کودهای شیمیایی (PMP2)، کاهش یک درصدی در مصرف سموم (PMP3)، افزایش 64/0 درصدی در اشتغال نیروی‌کار (PMP4) و ترکیب سناریو‌های مذکور (PMP5) مطرح شدند. بدین منظور در سال زراعی 93-1392، 124 نفر از زارعین این شهرستان با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی مورد پرسش‌گری قرار گرفتند. نتایج نشان میدهد در صورت اجرای سناریوی اول، سوم و چهارم‌ به طور جداگانه، تغییری در میزان سطح زیر کشت محصولات این شهرستان ایجاد نمی‌شود؛ لذا از طریق تحلیل حساسیت کمترین کاهشی که مدل نسبت به آن عکس‌العمل نشان می‌دهد محاسبه شد. هم‌چنین نتایج حاکی از آن است در صورت اجرای سناریوی پنجم (PMP5) به ترتیب کاهش 5 و 2/0 درصدی در مجموع سطح زیر کشت و بازده برنامه‌ای این شهرستان در مقایسه با الگوی فعلی منطقه ملاحظه می‌گردد؛ به‌طوری‌که بیش‌ترین کاهش سطح زیر کشت به ترتیب با 40 و 30 درصد مربوط به محصولات جو آبی و سویا دیم می‌باشد. هم‌چنین با توجه به اینکه کلیه سناریوهای مذکور به کاهش بازده برنامه‌ای منجر می‌شوند و این امر کاهش رفاه کشاورزان منطقه را در پی خواهد داشت؛ لذا پیشنهاد می‌شود اقدامات لازم در جهت بهبود وضعیت معیشتی آنان صورت پذیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آق، م. جولایی، ر. کرامت زاده، ع. و شیرانی بیدآبادی، ف. (1394) تعیین الگوی کشت محصولات زراعی با تأکید بر سیاست کاهش مصرف کود و آب در استان مازندران (مطالعه موردی شهرستان بهشهر). نشریه مدیریت خاک و تولید پایدار، جلد 5، (3): 259-247.
احمدزاده، ص. کیخا، ا. ع. کاوند، ح. و سرگزی، ع. (1392) تعیین برنامه زراعی با استفاده از رهیافت برنامه‌ریزی ریاضی مثبت (مطالعه موردی شهرستان زابل). مجله تحقیق در عملیات و کاربردهای آن، جلد 10، (3): 60-51.
بخشی، ع. مقدسی، ر. و دانشور کاخکی، م. (1390) کاربرد مدل برنامه‌ریزی ریاضی مثبت به منظور تحلیل اثرات سیاست‌های جایگزین قیمت‌گذاری آب در دشت مشهد. مجله اقتصاد و توسعه کشاورزی، جلد 25، (3): 294-284.
بوستانی، ف. محمدی، ح. و معین الدینی، ز. (1393) پیامد سیاست‌های افزایش قیمت آب و کاهش آب آبیاری در استان فارس (رهیافت برنامه‌ریزی ریاضی مثبت تصحیح شده). مجله مهندسی منابع آب، 7: 78- 65.
حسنوند، و. حسنوند، م. جولایی، ر. و شیرانی بیدآبادی، ف. (1393) شبیه‌سازی رفتار کشاورزان با اعمال سیاست کاهش مقدار آب بر الگوی کشت با استفاده از روش برنامه‌ریزی ریاضی مثبت (PMP).  فصلنامه روستا و توسعه، جلد 17، (4): 92-71.
رهنما، ع. کهنسال، م. ر. و دوراندیش، آ. (1391) برآورد ارزش اقتصادی آب با استفاده از رهیافت برنامه‌ریزی ریاضی مثبت در شهرستان قوچان. مجله اقتصاد کشاورزی، جلد 6، (4): 150-133.
قرقانی، ف. بوستانی، ف. و سلطانی، غ. (1388) بررسی تأثیر کاهش آب آبیاری و افزایش قیمت آب بر الگوی کشت با استفاده از روش برنامه‌ریزی ریاضی مثبت (مطالعه موردی: شهرستان اقلید در استان فارس). تحقیقات اقتصاد کشاورزی، جلد 1، (1): 74-57.
کرامت زاده، ع. چیذری، ا. ح. و شرزه‌ای، غ. ع. (1390) نقش بازار آب در تعیین ارزش اقتصادی آب کشاورزی با رهیافت برنامه‌ریزی ریاضی مثبت (PMP) (مطالعه موردی: اراضی پایین دست شیرین دره بجنورد). مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، جلد 2-42، (1): 44-29.      
مرکز آمار ایران. سالنامه آماری استان مازندران، (1393). قابل دسترس در <http://amar.org.ir>.
موسوی، س. ن. و قرقانی، ف. (1390) ارزیابی سیاست‌های آب کشاورزی از منابع آب زیرزمینی (مدل برنامه‌ریزی ریاضی مثبت، مطالعه موردی شهرستان اقلید). فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، جلد 11، (4): 82-65.
وزارت جهاد کشاورزی (سال‌های 91- 93). آمارنامه کشاورزی، دفتر آمار و فناوری اطلاعات، قابل دسترس در <http://maj.ir>.
Arfini, F., and Paris. Q. (1995) A positive mathematical programming model for regional analysis of agricultural policies. EAAE seminar, Ancona, Italy.
Arfini, F., Donati, M., and Paris, Q. (2003) A national PMP model for policy evaluation in agriculture using micro data and administrative information. In: Paper Presented at the International Conference Agricultural Policy Reform and WTO: Where Are We Heading? Italy, Capri, June 23–26.
Azuara, J. M., Harou, J. J., and Howitt, R. E. (2009) Estimating economic value of agricultural water under changing conditions and the effects of spatial aggregation. Science of the Total Environment,1-10.
Britz, W., Heckelei, T., and Wolff, H. (2003) Symmetric Positive Equilibrium Problem: A Framework for rationalizing Economic Behavior with Limited Information: Comment. Amer. J. Agric. Econ, 85(4): 1078-1081.
Buysse, J., Van Huylenbroeck, G., and Lauwers, L. (2007) Normative, positive and econometric mathematical programming as tools for incorporation of multi-functionality in agricultural policy modelling. Agriculture, Ecosystems and Environment, Vol. 120: 70–81.
Cortignani, R., and Severini, S. (2009) Modeling farm-level adoption of deficit irrigation using Positive Mathematical Programming. Agricultural Water Management, 96: 1785–1791.
Fragoso, R., Marques, C., Lucas, M. R., Martins, M. B., and Jorge, R. (2011) The economic effects of common agricultural policyon Mediterranean montado/dehesa ecosystem. Journal of Policy Modeling 33, Universidade de Evora, Escola de Ciências Sociais, 33(2): 311-327.
Hazell, P. B. R., and Norton, R. D. (1986) Mathematical Programming for economic analysis in agriculture. Colli MacMillan Pub., London.
He, L., Tyner, W. E., Doukkali, R., and Siam, G. (2006) Policyoptions to improve water allocation efficiency: analysis on Egypt and Morocco. Water International, 31: 320–337.
He, L., Horbulyk, T. M.,  Kamar Ali, Md., Le Roy, D. G., and Klein, K. K. (2012) Proportional water sharing  vs. seniority-based allocation in  the Bow  River  basin  of  Southern  Alberta.  Journal of Agricultural Water Management 104, University of Tennessee, Knoxville, 104: 21- 31.
Heckelei, T. (2002) Calibration and estimation of programming models for agricultural supply analysis. Habilitation Thesis, University of Bonn, Germany.
Howitt, R. E. (2005) Agricultural and Environmental Policy Models: Calibration, Estimation and Optimization, Dept of Agricultural and Resource Economics. University of California, Davis, USA.
Howitt, R. E., Azuara, J. M., MacEwan, D., and Lund, J. R. (2012) Calibrating disaggregate economic models of agricultural production and water management.J.  Sci.Environ. Model & Software 38 University of California, Davis, California, 244-258.
Jansson, T., Heckelei, T., and Gocht, A. (2014) Analyzing impacts of changing price variability with estimated farm risk-programming models. Paper prepared for presentation at the EAAE congress “Agri-food and rural innovations for healthier societies”, 1-12.
Lara P., Minasian I.S. (1999) Fractional programming: A tool for the assessment of sustainability, Agricultural System, 62: 131-141.
Meyer, S. J., Hubbard, K. G., and Wilhite, D. A. (1993) A crop- specific drought index for corn: I. Model development and validation. Agron. J, 85: 388-395.
Moinoddini, Z. (2014) Impact of Irrigation Groundwater Price and Quota Policies in Changing Cropping Patterns in the Province Kerman in Iran. International Journal of Advanced Biological and Biomedical Research, 2322-4827.
Onate, J. J., Tance, I., Bardaj, I., and Llusia, D. (2007) Modeling the effects of alternative CAP policies for the Spanish high-nature value cereal-steppe farming systems. Agricultural Systems, 94: 247–260.
Paris, Q., and Howitt, R. E. (1998) An analysis of ill-posed problems using maximum entropy. Amer. J. Agric. Econ, 80:124-138.